Niezależnie czy jesteś muzykiem, grafikiem, fotografem, programistą, pisarzem, malarzem czy jakimkolwiek innym twórcą masz prawo decydować o swoim dziele poprzez odpowiednie zarządzanie prawami autorskimi. Pozwala na to tradycyjna licencja – „Wszystkie prawa zastrzeżone” oraz szereg licencji Creative Commons – „Pewne prawa zastrzeżone”. Zakładam, że spora część z Was spotkała się z utworami udostępnianymi na licencjach CC, niemniej nawet jeśli nie to warto się z nimi zapoznać.
Jest to alternatywa wobec zastrzegania pełnej ochrony praw autorskich. Licencje Creative Commons składają się z czterech zmiennych (warunków), które w różnych kombinacjach tworzą sześć licencji. Nadmienić należy, że istnieje jedno fundamentalne założenie i cecha wspólna wszystkich licencji w postaci poszanowania praw autorskich osobistych, natomiast cztery podstawowe i zmienne warunki licencji CC to:
- Uznanie autorstwa (CC-BY), dające najszerszą swobodę licencjobiorcy i umożliwiające kopiowanie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie objętego prawem autorskim utworu oraz opracowanych na jego podstawie utworów zależnych*. Warunkiem jest zamieszczenie informacji o autorze bądź licencjodawcy utworu.
- Użycie niekomercyjne (CC-NC, od ang. non commercial) to warunek pozwalający na kopiowanie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie objętego prawem autorskim utworu oraz opracowanych na jego podstawie utworów zależnych, o ile nie będzie się to wiązało z chęcią uzyskania korzyści majątkowej lub pieniężnego wynagrodzenia.
- Na tych samych warunkach (CC-SA, od ang. share alike) – utwory zależne można rozprowadzać wyłącznie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniony został utwór oryginalny.
- Bez utworów zależnych (CC-ND, od ang. no derivatives), czyli możliwość kopiowania, rozprowadzania, przedstawiania i wykonywania utworu wyłącznie w oryginalnej postaci. Tym samym niedozwolone jest tworzenie utworów zależnych.
*utwory zależne powstają przez przekształcenie, adaptację utworu oryginalnego; najprościej mówiąc, są to nowe utwory powstałe w oparciu o utwór oryginalny.
Creative Commons dostarcza również narzędzie umożliwiające oznaczenie utworu jako niepodlegającego znanym ograniczeniom prawa autorskiego. Niezwykle istotna dla polskiego systemu prawnego jest okoliczność uniemożliwiająca zrzeczenie się praw autorskich osobistych. Utwory przekazane do domeny publicznej można zwielokrotniać, zmieniać, rozpowszechniać i wykonywać bez pytania o zgodę, również w celu komercyjnym.
